Wat is het gemeentelijke voorkeursrecht? Waarom wil een gemeente een voorkeursrecht vestigen op uw grond? Wat betekent dit voor u als eigenaar? Deze vragen zullen in dit artikel worden besproken.

Wat is een gemeentelijk voorkeursrecht?

Stelt u zich voor: u woont al meer dan 15 jaar lang met veel plezier in uw woning en ontvangt plotseling een brief van de gemeente. Hierin wordt aangekondigd dat de gemeente een voorkeursrecht vestigt op uw perceel met woning. Wat betekent deze juridische stap en welke gevolgen heeft dit voor u als eigenaar?

Een brief van de gemeente waarin wordt vermeld dat er een voorkeursrecht wordt gevestigd op uw perceel, betekent niet dat u uw woning gedwongen moet verkopen. Pas wanneer u besluit uw woning te verkopen, treden de gevolgen van het gevestigde voorkeursrecht in. In dat geval dient u uw perceel met woning eerst aan de gemeente aan te bieden. Het vestigen van een voorkeursrecht geeft de gemeente namelijk het eerste recht van koop op uw perceel met woning. U kunt als eigenaar uw woning dus niet meteen aan iedereen verkopen.

De gemeente gaat vervolgens beslissen of zij uw perceel met woning wél of niet willen kopen. Gaat de gemeente niet in op uw aanbod, dan bent u als eigenaar gedurende drie jaren vrij om uw woning aan een derde te verkopen. Gaat de gemeente wél in op uw aanbod, dan treed u in onderhandeling met de gemeente over de koopprijs.

Let op: het voorkeursrecht geldt niet alleen voor eigenaren, maar ook voor beperkt gerechtigden (opstal, erfpacht, vruchtgebruik, etc.). Wanneer u als beperkte gerechtigde gebruik maakt van een perceel waar een voorkeursrecht op is gevestigd, bent u, net als de eigenaar van het perceel, niet geheel vrij om uw beperkte recht aan eenieder over te dragen. Als u uw beperkte recht wenst te verkopen, moet u uw beperkte recht eerst ter verkrijging aan de gemeente aanbieden.

Waarom vestigt de gemeente een voorkeursrecht?

Het voorkeursrecht is voor de gemeente een instrument om haar positie op de grondmarkt te versterken. De gemeente maakt ontwikkelingen mogelijk in de fysieke leefomgeving, bijvoorbeeld het realiseren van een nieuw station of woonwijk. Voor dergelijke ontwikkelingen is grond nodig. De gemeente wil voorkomen dat door marktpartijen, zoals projectontwikkelaars, wordt gespeculeerd. Dat wil zeggen dat de grondprijzen harder kunnen stijgen dan volgens de gemeente wenselijk is. Daarnaast kan het leiden tot versnippering van de eigendom van gronden. Dit is voor een gemeente ongunstig, omdat het de realisatie van bijvoorbeeld het station of de woonwijk lastiger maakt. Immers, voor gemeenten is het makkelijker om tot afspraken te komen met één partij dan met meerdere partijen met kleinere grondposities.

Door een voorkeursrecht te vestigen op percelen kan de gemeente grip krijgen op de eigendomssituatie en zo ongewenste transacties tegengaan. De gemeente kan met het voorkeursrecht dus voorkomen dat ontwikkelaars of andere partijen percelen gaan kopen die de gewenste ontwikkeling (bijvoorbeeld het oprichten van een nieuwe woonwijk) in de weg kan staan.

Wat betekent het gemeentelijke voorkeursrecht voor u als eigenaar?

Het voorkeursrecht dwingt u als eigenaar niet tot verkoop van uw perceel met woning aan de gemeente. Als eigenaar bent u dus vrij om te bepalen of u uw perceel met woning wilt verkopen of niet. Alleen als u zelf besluit tot verkoop van uw woning over te gaan, moet u  – als gevolg van het voorkeursrecht – eerst de gemeente in de gelegenheid stellen deze te kopen. In de praktijk wordt dit ook wel het vervreemdingsverbod of de aanbiedingsplicht genoemd.

U blijft dus gewoon eigenaar ondanks het gevestigde voorkeursrecht. Zolang u uw woning niet wenst te verkopen, kunt u uw perceel met woning dus blijven gebruiken en uw rechten als eigenaar blijven uitoefenen.

Waar is het gemeentelijke voorkeursrecht geregeld?

Het gemeentelijk voorkeursrecht is met de inwerkingtreding van de Omgevingswet in de Omgevingswet zelf geregeld. Meer specifiek is het voorkeursrecht geregeld in de hoofdstukken 9, 15, en 16 van de Omgevingswet. Voorheen was dit geregeld in de Wet voorkeursrecht gemeenten (Wvg). De bepalingen over het voorkeursrecht uit de Wvg zijn, met een aantal kleine inhoudelijke wijzigingen, overgenomen in de Omgevingswet.

Conclusie

Als er een voorkeursrecht wordt gevestigd op uw perceel met woning, blijft u eigenaar. Alleen wanneer u uw perceel met woning wenst te verkopen, zorgt het gevestigde voorkeursrecht ervoor dat u uw woning eerst aan de gemeente moet aanbieden om te kopen. Op deze manier wordt het gemeentelijke voorkeursrecht ingezet als een belangrijk instrument voor gemeenten om de regie te houden op de grondmarkt en om ruimtelijke ontwikkelingen mogelijk te maken zoals bijvoorbeeld een nieuwe woonwijk.

Heeft u vragen naar aanleiding van dit artikel of heeft u vragen over uw specifieke situatie, dan kunt u mij gerust bellen of mailen. Ik denk graag met u mee.